Historie
Het kasteel
De eigenaar van het land woonde vroeger op het kasteel. Het landgoed bestond uit landerijen en bos. Hierin jaagden en wandelden de kasteelheren. Het kasteel bestond uit een woonvleugel met aanbouwen en torens. Het was gelegen aan een ommuurd slotplein en kon afgesloten worden met de valbrug. In de 1e helft van de 18e eeuw werd het kasteel door brand verwoest. Onder invloed van rijke vrienden, die in “zeer moderne landhuizen” aan de Vecht woonden, bouwde de toenmalige Heer van Hemmen in 1757 een groot landhuis: “Huis Hemmen”.
Het huis
Oorspronkelijk werd het nieuwe huis ook omgeven door een gracht maar deze werd eind 18e eeuw gedempt. Het bos werd gekapt en een prachtig park werd aangelegd. Het park is aangelegd in de Engelse stijl. Er is veel water aanwezig. De waterpartijen kenmerken zich door soepele lijnen. Het einde van de verbindingssloten is niet te zien door laag over het water hangende bomen. Het park was zo aangelegd dat de bewoners vanuit het huis een prachtig uitzicht hadden tussen de bomen door.
In 1931 stierf de laatste Heer van Hemmen kinderloos. Hij had het landgoed ondergebracht in een stichting, zodat het als een eenheid kon worden behouden. Ook diende hij zo de kerk en zending. “Het Lijndensche Fonds voor Kerk en Zending” vestigde er een conferentieoord. Tijdens de slag om Hemmen in 1945 werd het huis verwoest. De ruïne is het enige dat nog over is.
Landgoed de Heerlijkheid Hemmen
Hemmen was een Heerlijkheid met de daaraan verbonden rechten, zoals o.a. halsrecht. In die tijd mochten landgoederen nog zelf recht spreken. Sommige oude perceelnamen, zoals de “galgenpas” verwijzen nog naar de oude galgenplaatsen.
Het dorp
Centraal in de dorpskern staat nu nog de Hervormde Kerk: Onze Lieve Vrouwe van de brug. De geschiedenis hiervan gaat terug tot in de 13e eeuw. De kerk heeft een 15e eeuws koor. Wanneer de Heer van Hemmen op weg naar de kerk door de Zwarte Poort kwam, begon de kerkklok te luiden. De kerk is nog steeds het levende middelpunt van de gemeenschap.
Achter de kerk staat de dorpspomp die tot 1945 werd gebruikt. De vroegere dorpsschool wordt nu gebruikt als dorpshuis. Voor de 2e wereldoorlog werd er nog tol geheven bij de tolbrug. Hiervan werd een gedeelte van het onderhoud van de brug over de Linge en van de zandweg naar het Lexkesveer betaald. In de oorlog werd deze brug verwoest. Een opvallende brug is ervoor in de plaats gekomen. Overigens stonden hier vroeger een herberg met een bakkerij en een café. Er was daar ook een cachot.
Het landgoed Hemmen gaf toestemming om op haar grondgebied een spoorlijn aan te leggen. In ruil hiervoor kreeg het een station. Dit werd in 1882 gebouwd. De dieseltrein door de Betuwe tussen Tiel en Arnhem-Nijmegen stopt hier nog ieder uur.
Landbouw
In het midden van de vorige eeuw verbouwde men hier veel tabak, net als in de rest van de Betuwe. Dit was niet meer rendabel toen vanuit de tropen tabak ingevoerd werd. De hoogstamboomgaarden werden in het begin van deze eeuw aangeplant, toen het vervoer van de producten makkelijker werd. Maar, net als elders, zijn hier in de tachtiger jaren de meeste hoogstamboomgaarden verdwenen. Er zijn hier en daar wel nieuwe fruitbomen aangeplant. Deze worden niet hoger dan twee meter, zodat de plukkosten laag blijven.
Op de zuidelijke helft van het landgoed zijn voornamelijk weilanden te vinden. De grond is daar vrij nat en moeilijk bewerkbaar. De noordelijke helft heeft drogere en lichtere gronden, daarom is hier meer akkerbouw. Er zijn vrij veel kleinschalige melkveehouderijen op het landgoed.
Het ontstaan van het plaatsje Hemmen
Hemmen werd al lang bewoond voor de Romeinen hier in het begin van onze jaartelling kwamen. Toen waren er nog geen dijken en konden de Rijn, de Waal en de Maas steeds weer een andere bedding kiezen. Zo stroomde tot ruim 1000 jaar geleden een arm van de grote rivieren langs Hemmen. Bij de pastorie en de Smidse is de bedding als een laagte nog goed te herkennen. Ook in het Grote bos lopen nog een paar herkenbare vroegere kreken, die bij de rivier hoorden. Mensen woonden graag op de rivieroevers en vooral aan de kant van een binnenbocht. Het is hier altijd hoger en droger.
De Betuwe is sinds 1300 bedijkt. Sindsdien zijn de gronden rondom Hemmen in gebruik genomen. Hemmen is gevormd door de rivieren en door de bewoning. Het bijzondere hiervan is dat het nu nog te zien is.
Meer lezenProjecten
Stichting het Lijndensche Fonds voor Kerk en Zending is opgericht met als doel het landgoed in stand te houden, waarbij de nodige zorg wordt betracht voor het bewaren van de daarin voorkomende landschappelijke, cultuurhistorische en natuurwetenschappelijke waarden ‘. Vanuit de inkomsten van het landgoed wordt financiële steun verleend aan kerk en zending.
Bij het beheer van het landgoed staat “behoud door ontwikkeling” centraal. Dit betekent dat werkzaamheden op een zodanige wijze worden uitgevoerd dat het oorspronkelijke karakter zoveel mogelijk behouden blijft maar toch mee kan groeien met de hedendaagse ontwikkelingen.
Binnen het kader hiervan zijn in de afgelopen jaren een aantal projecten gerealiseerd, zoals de realisatie van de kasteeltuin, de consolidatie van de fundamenten van het “Huis Hemmen” en het stimuleren van biologische landbouw. Binnen het kader van een provinciaal meerjaren programma zijn in de periode van 2008 tot 2013 in nauwe samenwerking met de Provincie Gelderland een aantal projecten uitgevoerd. Zo is het Cultuur Natuur en Milieu Educatie Centrum gerealiseerd in de monumentale fruitschuur op het landgoed en zijn alle waterpartijen uitgebaggerd, zijn diverse wandelpaden aangelegd en verbeterd, is het kasteelpark grondig aangepakt en is de oude dorpspomp in ere hersteld. Tevens is in samenwerking met Landschapsbeheer Gelderland op het landgoed een vrijwilligersproject opgestart. Binnen het kader van dit project komen een groot aantal vrijwilligers periodiek bijeen om het landgoed te ondersteunen bij het beheer en onderhoud van wandelpaden en landschapselementen.
Meer lezen
Landgoedkaart
Het park en het dorp Hemmen vormen een buitengewoon aantrekkelijk gebied, vooral voor dagrecreanten. Het landgoed Hemmen wordt wel “de parel van Betuwe” genoemd. Het is een oase van rust en een groen gebied in het open Betuwse landschap. Hierdoor is het bij uitstek een aantrekkelijk wandel- en fietsgebied. De oude landschapsstructuur vervaagt, maar rondom Hemmen is deze nog tamelijk gaaf en herkenbaar. Op de kaart vindt u informatie waar u de toeristische aandachtspunten kunt vinden.
